اقتصاد دانش بنیان

معاون علمی و فناوری ریاست‌ جمهوری انتظار جامعه از ایجاد دانشگاه را تربیت نسل کارآفرین و تولید کننده ارزش افزوده دانست و گفت: داروی درمان " MS " به کشور روسیه صادر شده و توانسته‌ است 100 درصد بازار این کشور را به خود اختصاص دهد.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری رییس جمهوری ، دکتر سورنا ستاری دربخش نخست  گفت و گوی اختصاصی با ایسنا از پیشرفت های حوزه علم و فناوری در کشور خبرداد و گفت : داروی درمان " MS " به کشور روسیه صادر شده و توانسته‌ است 100 درصد بازار این کشور را به خود اختصاص دهد.

در این گفت و گو آمده است : ستاری فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است. وی اکنون در کابینه حسن روحانی به عنوان معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری مشغول به فعالیت است. در طول کمتر از 4 سالی که در این سمت مشغول به فعالیت بوده تلاش کرده تا به سهم خود، اقتصاد کشور از اقتصاد نفتی فاصله بگیرد؛ چراکه معتقد است «اقتصاد نفتی همانند بچه پولداری است که همه نیازمندی‌های خود را خریداری می‌کند بدون آنکه از توان خود بهره‌ای ببرد!»

وی اعطای وام به شرکت‌های نوپا را «سمی مهلک» برای این شرکت‌ها می‌داند از این رو تیم او تلاش دیگری کرد تا کاروان دانش‌بنیان کشور را به سمت سرمایه‌گذاری خطر پذیر هدایت کند که وی به خود در این حوزه نمره قبولی می‌دهد.

ستاری، نبود مالکیت فکری را از دیگر چالش‌های حوزه دانش‎بنیان می‌داند ولی در عین حال این سوال را مطرح می‌کند که آیا قوانین سختگیرانه به نفع شرکت‌ها است یا به ضرر آنها؟

ساده و بی‌تکلف پذیرای ما می‌شود به گونه‌ای که حتی "پرویز کرمی" مشاور و رییس مرکز روابط عمومی وی از ستاری می‌خواهد تا در مدت انجام مصاحبه کت خود را به تن کند، ولی او می‌گوید "ساده بهتر است".

این ساده‌اندیشی و بی‌آلایشی حتی در کل ساختمان معاونت و در هنگام شنیدن صدای خوش برخی پرندگان از طبقات دیگر نیز قابل مشاهده است. «یکی از بچه‌ها یکی از اینها را آورد و به تدریج اضافه شدند!» این را دکتر ستاری به ما می‌گوید. معتقد است در محیط آرام و با پر و بال دادن به دیگران بهتر می‌توان کار کرد.

او قصد دارد در سمت معاون رییس جمهور، دولت آینده را در حوزه دانش‌بنیان‌ها همراهی کند و حتی از اجرای طرح‌های بزرگ در دولت آینده خبر می‌دهد. «طرح بزرگ «شهر دانش‌بنیان» را اجرایی می‌کنیم تا تهران به یک شهر بزرگ فناوری تبدیل شود».

ماحصل گفت و گوی ایسنا با دکتر سورنا ستاری فرزند شهید سرلشگر خلبان منصور ستاری(فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش ج.ا.ا)، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، رییس بنیاد ملی نخبگان و نایب‌ رییس هیات امنای صندوق نوآوری و شکوفایی مصاحبه‌ای مفصل شد که در دو بخش تنظیم شده است.

بخش اول آن به این شرح است:

مهاجرت نخبگان چالش جهانی

سورنا ستاری در گفت‌وگو با ایسنا مشکل اصلی کشور در جذب استعدادهای برتر را  ساختار اقتصادی مبتنی به منابع زیرزمینی و خام‌فروشی دانست و گفت: مادامی‌که این ساختار اقتصادی به توانمندی و خلاقیت نیروی انسانی متخصص و تحصیل‌کرده متکی نیست لاجرم مسیر خام‌فروشی ادامه دارد.  البته کشورهای دیگری نیز وجود دارند که با چنین چالش‌هایی مواجه هستند که اکنون زمان پایان دادن به خام‌فروشی و آغاز ایجاد زیست‌بوم کارآفرینی با به‌کارگیری نخبگان و استعدادهای برتر فرارسیده است.

وی به تجربه برخی کشورهای اروپایی در مواجهه با چالش خروج نخبگان و استعدادهای برتر آنها اشاره کرد و گفت: کشورهای عضو اتحادیه اروپا به میزان زیادی با این چالش مواجهند و در حال حاضر نخبگان کشورهای شرق اروپا مانند یونان و صربستان بیشترین آمار خروج به نقاط دیگر جهان را در بین اعضای این اتحادیه دارند. از سوی دیگر آلمان و فرانسه نیز به عنوان اصلی‌ترین کشورهای مقصد نخبگان و استعدادهای برتر شناخته می‌شوند که این دو گروه مهاجرت کننده و مهاجرپذیر درگیر مشکلات زیادی هستند.

ستاری همچنین اظهار کرد: برداشته شدن مرزها و لغو روادید میان کشورهای اتحادیه اروپا، باعث شده است که نخبگان و متخصصان اغلب این کشورها به کشورهایی چون آلمان مهاجرت کنند. به‌طور مثال در دیداری که با نخست وزیر یونان، دو سال پیش در جریان سفر وی به ایران داشتم، از وضعیت خروج نخبگان و متخصصان این کشور گلایه‌مند بود و بیان می‌کرد حتی یک مکانیک خوب هم برای ادامه فعالیتش در یونان نمی‌ماند و به آلمان سفر می‌کند. از این رو بحث فرار مغزها برای آنها بسیار جدی است.

وی با بیان اینکه افراد سرشناس علمی ادامه فعالیت علمی خود را در مراکزی مانند «ماکس پلانگ»  یا «فرانهوفر» انجام می‌دهند، افزود: یکی از چالش‌های مهم «برگزیت» (طرح خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) از دست دادن فرصت به‌کارگیری بسیاری از نخبگان کشورهای عضو این اتحادیه و اثرات منفی آن بر اقتصاد بریتانیا کشورهاست.

رییس بنیاد ملی نخبگان، با ذکر این مثال‌ها بحث مهاجرت نخبگان را یک چالش مهم جهانی دانست و خاطرنشان کرد: در کشورهایی که اقتصاد آنها دانش‌بنیان نیست، فرقی میان  فرد متخصص با یک فرد عادی وجود ندارد و اگر بخواهیم نخبگان و متخصصانمان را به کشور بازگردانیم و استعدادها را حفظ کنیم باید ابتدا وضعیت داخلی را از جمله شرایط تحقق اقتصاد دانش‌بنیان را فراهم کنیم بنابراین باید تغییر شرایط موجود را از خودمان آغاز کنیم. در نتیجه لازم است فرهنگ، روش و نگرش سیاست اقتصادی‌مان را تغییر دهیم.

رییس هیات امنای صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، ضرورت اصلاح نظام آموزش عالی و آموزش و پرورش را از دیگر عوامل موثر در جذب نخبگان دانست و گفت: ما از حدود 4 سال قبل تلاش کردیم اقتصاد دانش بنیان را در کشور فرهنگ‌سازی و توسعه دهیم و از آنجا که معتقدیم پایه اقتصاد دانش بنیان نیروی انسانی است، برنامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی با نهادهای متولی آموزش و پرورش و دانشگاهی در زمینه اصلاح رویکرد این نهادها داشته‌ایم.

ستاری، با تاکید بر اینکه پایه اقتصاد دانش بنیان فروش منابع زیرزمینی و خام‌فروشی نیست، افزود: نیروی انسانی که در دانشگاه‌های کشور پرورش می‌یابند باید برای کشور ارزش آفرینی کنند نه آنکه پشت میزنشین بار بیایند و حقوق دولتی دریافت کنند. اما متأسفانه این اتفاق چندین سال است که در کشور رخ داده است.

به گفته وی دانشگاه‌ها در کشور به این منظور ایجاد شد که نیروی انسانی متخصص، با به‌کارگیری دانش و فناوری، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند نه آنکه جوان تحصیل‌کرده‌ای که می‌توانست در حوزه کشاورزی فعالیت دانش‌بنیان داشته باشد، با تمایل و عادت کردن به پشت میزنشینی، تقریبا هیچ ارزش افزوده‌ای از طریق فعالیت تخصصی او که کشاورزی است برای کشور ایجاد نکند و یا در وضعیت کشاورزی کشور بهبودی حاصل نشود.

ایجاد تحول از سوی نسل کارآفرین

نایب‌رییس هیات امنای صندوق نوآوری و شکوفایی، رویکرد کشور نسبت به نیروی انسانی و سرمایه‌های فکری را نیازمند اصلاح دانست و اظهار کرد: خوشبختانه این رویکرد اصلاحی در چند سال اخیر آغاز شده است و ما امروز شاهد هستیم نسل جوان خلاق وارد عرصه کسب و کار شده‌اند و هر روز زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اگر اطراف دانشگاه‎های مطرح کشور قدم بزنید یا از پارک‌های علم و فناوری دیدن کنید مشاهده خواهید کرد افرادی که قرار بود به خارج از کشور مهاجرت کنند اکنون در این مراکز، کسب و کارهای دانش‌بنیان راه‌اندازی کرده‌اند و مشغول فعالیت هستند.

وی با بیان اینکه ایجاد چنین فضایی تنها در گرو هزینه اعتبارات دولتی نیست، خاطر نشان کرد: این جوانان باید از نظر شغلی و محیط کسب و کار تامین باشند؛ چون آنها به دنبال نوآوری و پیگیری رویاها و ایده‌های خود هستند. بنابراین باید ماهیت اقتصاد، دانشگاه و سیستم کشور به نفع اقتصاد دانش‌بنیان تغییر کند که این تغییرات می‌تواند هر روزه از سوی همین جوانان ایجاد شود.

ستاری با اشاره به اقدامات انجام شده برای جذب نخبگان در بنیاد ملی نخبگان، اضافه کرد: عمده فعالیت ما بر تغییر نگرش‌ها بوده است. قرار نیست فردی به واسطه رتبه آزمون سراسری بالا در بنیاد ملی نخبگان به عنوان استعداد برتر شناسایی شود بدون آنکه مسوولیت و یا تعهدی داشته باشد. قرار نیست کسی به صرف ارائه اختراعی و یا گواهی ثبت اختراع از دولت پول دریافت کند؛ چون با این روش اختراعات تجاری‌سازی نخواهد شد و وارد چرخه تجاری‌سازی و تولید نمی‌شود.

رییس بنیاد ملی نخبگان با تاکید بر اینکه تجاری‌سازی اختراعات نیاز به فرآیندهایی دارد، گفت: در این فرآیندها نقش دولت ایجاد زیر ساخت‌ها است که به تصور من در این زمینه‌ تاحدودی موفق بوده‌ایم.

افزایش تقاضای بازگشت از سوی محققان ایرانی مقیم خارج

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، ارتباط با متخصصان ایرانی مقیم خارج از کشور و شناسائی و جذب آنها را از دیگر اقدامات بنیاد ملی نخبگان برشمرد و اظهار کرد: پس از 2 سال و نیم از اجرای طرح جذب نخبگان ایرانی مقیم خارج بیش از 800 نفر از  این افراد به کشور بازگشته‌اند و به طور متوسط روزی 3 نفر از ایرانیان مقیم خارج از 100 دانشگاه برتر دنیا که قصد بازگشت به کشور دارند  برای جذب به موسسات و دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی معرفی می‌کنیم.

ستاری با توضیح فرآیند جذب و بازگشت نخبگان غیر مقیم به کشور گفت: تقاضای این افراد برای بازگشت به بنیاد ملی نخبگان ارسال می‌شود و این بنیاد نیز برای این افراد در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی مرتبط جایابی می‌کند. برخی از این افراد درخواست کار در یک شرکت دارند و برخی نیز متقاضی اشتغال در دانشگاه‌ها به عنوان عضو هیات علمی هستند که این شرایط از سوی بنیاد ملی نخبگان و با همکاری نهادهای مرتبط برای آنها فراهم می‌شود.